Δυσλεξία: Τρόποι προσέγγισης δυσλεξικών παιδιών
Γράφει: Μαίρη Κάντα
Στο προηγούμενο κείμενο ασχοληθήκαμε με την δυσλεξία καθώς και με τα κοινά γνωρίσματα της. Σε αυτό το κείμενο θα ασχοληθούμε ξανα με την δυσλεξία, αλλά θα αναφερθούμε σε κάποιους απλούς τρόπους προσέγγισης των δυσλεξικών παιδιών από τους γονείς αλλά και από τους εκπαιδευτικούς. Επίσης, θα δοθούν κάποιοι εύκολοι τρόποι που ένα δυσλεξικό παιδί μπορεί να κάνει, ώστε να μπορεί να κάνει τα μαθήματα του σχολείου πιο εύκολα
Ένα αυτονόητο ερώτημα που πολύ συχνά κάνουν οι γονείς είναι: “Εντάξει έχω αναγνωρίσει πολλά απ' τα κοινά χαρακτηριστικά της δυσλεξίας στο παιδί μου, τώρα τι κάνω;”. Η απάντηση είναι απλή. Καταρχάς, δεν χρειάζεται καθόλου πανικός. Δεν ωφελεί σε τίποτα, αγαπητοί γονείς, να πάρετε παραμάσχαλα το παιδί σας και να τρέχετε πανικόβλητοι από γιατρό σε γιατρό. Με αυτό το τρόπο, αγχώνετε περισσότερο το παιδί σας και το κάνετε να αισθάνεται περισσότερο άσχημα, νομίζοντας πως αυτό είναι υπεύθυνο για αυτό που του συμβαίνει, ή για το ότι εσείς είσαστε αγχωμένοι. Έτσι, δίχως καθόλου άγχος αρχίστε να ενημερώνεστε.Αναζητήστε αξιόπιστες πηγές και ξεκινήστε το διάβασμα. Το παρόν άρθρο καθώς και το προηγούμενο ας γίνει το έναυσμα για μια περαιτέρω έρευνα. Ξεκινήστε από την ελληνική βιβλιογραφία, υπάρχουν αρκετά βιβλία και συνεχίστε την έρευνά σας στο διαδίκτυο. Υπάρχουν εκατοντάδες site με πληροφορίες για την δυσλεξία.Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει ήρεμα και με προσχεδιασμένες κινήσεις να μαζέψετε όσο δυνατόν περισσότερη πληροφόρηση μπορείτε. Επίσης, ελάτε σε επαφή με άλλους γονείς δυσλεξικών παιδιών και συλλέξτε εμπειρίες.
Να θυμάστε πως η δυσλεξία και τα χαρακτηριστικά που εκφράζουν τα δυσλεξικά παιδιά διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Λόγω της φύσης της, η δυσλεξία ερευνάται από διαφορετικές επιστήμες (ψυχολογία, ιατρική, παιδαγωγική, κοινωνιολογία) με αποτέλεσμα πολύ συχνά τα ευρήματα να διαφέρουν μεταξύ τους. Αυτό μπορεί να είναι ένα παζλ, αλλά ο κάθε γονιός γνωρίζει το παιδί του πολύ καλά, γι αυτό πρέπει να συνθέσει όλη αυτή την πληροφόρηση που θα λάβει και να την προσαρμόσει στην μοναδικότητα του παιδιού του. Μετά την πληροφόρηση που θα λάβετε, αγαπητοί γονείς, θα πρέπει να ψάξετε να βρείτε έναν ψυχολόγο για να κάνει τα απαραίτητα τεστ στο παιδί σας. Αυτά τα τεστ είναι αναγκαία για να σχηματιστεί η γενική εικόνα του παιδιού, να βρεθούν τα ισχυρά και τα αδύναμα σημεία του. Θα μπορέσετε έτσι, αφού τα γνωρίσετε, να “δουλέψετε” μαζί με το παιδί πολύ καλύτερα.
Η δυσλεξία δεν είναι αρρώστια. Δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με κάποιο φάρμακο. Δεν πρόκειται να φύγει όταν το παιδί μεγαλώσει. Ωστόσο, μπορούμε με απλούς τρόπους και δουλειά να προσεγγίσουμε το πρόβλημα και να μάθουν τα παιδιά να ζουν με την δυσλεξία. Ας δούμε λοιπόν πως μπορούμε να προσεγγίσουμε ένα δυσλεξικό παιδί σε όλα τα στάδια της ωρίμανσης από τα οποία περνάει από το δημοτικό εώς το γυμνάσιο-λύκειο, από την προσχολική ηλικία εώς την ηλικία της εφηβείας, ώστε να μπορέσουμε να το βοηθήσουμε.
Προσχολική ηλικία- Δημοτικό
Στη προσχολική ηλικία του παιδιού, οι γονείς θα πρέπει πρώτα να σιγουρευτούν ότι τα αισθητήρια όργανα λειτουργούν άριστα. Μία επίσκεψη σε οφθαλμίατρο και ωτολαρρυγολόγο είναι απαραίτητη, καθώς έχουν παρατηρηθεί ορισμένες περιπτώσεις όπου τα παιδιά έχουν κάποια ευαισθησία με μολύνσεις αυτιών. Μετά από αυτή την επισκέψη, οι γονείς οφείλουν να δουλέψουν μαζί με τα παιδιά τους. Τι μπορείτε να κάνετε για τα παιδιά σας; Διαβάστε τους όσα περισσότερα παραμύθια και ιστορίες μπορείτε. Όταν ξεκινάτε το διάβασμα, ζητείστε τους να πουν αυτά που διάβασατε την προηγούμενη μέρα, ρωτήστε τους για το τι νομίζουν ότι θα συναντήσουν παρακάτω, πώς θα εξελιχθεί η ιστορία. Διαβάστε τους ποίηση και δημιουργείστε δικά σας ποιήματα με ομοιοκαταληξίες. Κάντε το να μοιάζει με ένα παιχνίδι το οποίο θα επαναλαμβάνετε συχνά.
Χρησιμοποιείστε καθημερινά αντικείμενα. Ρεβίθια, φασόλια, φακές, ρύζι, ρίξτε αρκετά σ΄ένα τραπέζι και πείτε στα παιδιά να τα ξεχωρίσουν και να τα βάλουν μέσα σε αντίστοιχα χρωματιστά δοχεία. Χαράξτε ένα σχήμα σε χαρτόνι και ζητείστε τους να βάλουν σε σειρά επάνω στις γραμμές φασόλια, φακές, ρύζι. Δώστε τους ένα ψαλίδι και ζητήστε τους να κόψουν το σχήμα να το χχρωματίσουν και να το κολλήσουν στο δωμάτιο τους. Κάντε το συχνά μαζί με το παιδί, διασκέδάστε μαζί του, κάντε το γελώντας. Ένα ακόμη χρήσιμο παιχνίδι είναι το γνωστό domino καθώς συσχετίζει τα σύμβολα με την αριθμητική τους αξία, την ακολουθία, την τάξη κλπ. Να παίζετε συχνά, προτρέψτε το παιδί σας να παίζει κάθε μέρα. Είναι τόσο όμορφο παιχνίδι.
Ακόμα, αγαπητοί γονείς μπορείτε να παίξετε μαζί με τα παιδιά σας, προφορικά παιχνίδια λέξεων. Ζητείστε τους να μετρήσουν τα γράμματα από τις λέξεις που προφέρετε, να σας πουν το τρίτο, το πέμπτο γράμμα της λέξης, ρωτήστε τους τι θ' αλλάξει σε μια λέξη αν την κάνετε στο πληθυντικό. Μόνο να θυμάστε πως παίζετε παιχνίδι, έτσι πρέπει να είναι σύντομο και ευχάριστο ώστε να το αναζητούν. Παίξτε σκάκι, μάθετέ τους τις κινήσεις Θα πρέπει να επαναλαμβάνετε ξανά και ξανά τις κινήσεις που κάνουν τα πιόνια ώστε να τις μάθουν καλά. Ρωτάτε τους αν τις θυμούνται, ζητείστε τους να σας διορθώνουν όταν κάνετε εσείς λάθη.Ποδόσφαιρο, μπάσκετ, βόλεϊ, τέννις κλπ, η ώρα του μπαμπά. Κάντε το όσο πιο συχνά μπορείτε με υπομονή. Τους
βοηθάτε να συντονίσουν την σκέψη με την κίνηση. Επιδιώξτε συγκεκριμένες κινήσεις-αντιδράσεις, επαναλάβετε ξανά και ξανά μέχρι που να καταλάβετε ότι έχει ενεργοποιηθεί ο “αυτόματος μηχανισμός αντίδρασης” σε σημείο που να πει ότι βαρέθηκε συνέχεια το ίδιο.
Γράψτε τα παιδιά σας σε μία σχολή καράτε, judo, βοηθούν ακόμα περισσότερο στο συντονισμό και το έλεγχο των κινήσεων και των άκρων τους. Ενθαρρύνετε τους να πάνε σε κάποια σχολή χορού. Στο χορό και στα αθλήματα μπορούν να εκτονώσουν την συσσωρευμένη ενέργεια με εποικοδομητικό τρόπο. Αν δείτε όμως ότι ανταποκρίνονται αρνητικά σταματήστε τους αμέσως.
Γυμνάσιο-Λύκειο
Αν είχατε ανακαλύψει νωρίτερα τη δυσλεξία και είχατε παρέμβει με θετικό τρόπο, αν πράγματι το σπίτι ήταν ένας ασφαλής παράδεισος γεμάτος κατανόηση και υποστήριξη, αυτή η περίοδος θα κυλήσει ομαλά. Ή τουλάχιστον ομαλότερα απ' ότι αν μέχρι τώρα δεν έχετε καταφέρει να κερδίσετε την πραγματική εμπιστοσύνη και αποδοχή τους, στα πολύ σημαντικά και πολύπλευρα προβλήματα που αντιμετώπιζαν.
Το γυμνάσιο, ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή, είναι ένας σταθμός με ιδιαίτερη βαρύτητα, το ξέρετε αυτό, το γνωρίζετε ήδη. Θα πρέπει να σταθείτε κοντά τους μ΄ ένα διαφορετικό τρόπο, πολύ πιο απαιτητικό σ' όλους τους τομείς. Στην ουσία, αυτή τη περίοδο θα είστε εσείς αυτοί που θα περάσουν από "εξετάσεις", γι' αυτό και θα πρέπει να είστε πολύ διαβασμένοι αλλά και κατάλληλα προετοιμασμένοι.
Τα παιδιά στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο χρειάζονται να εκφράστουν, ,πρέπει να εκδηλώσουν την δημιουργικότητα τους, να διοχετεύσουν την περίσσια ενέργεια τους και πάνω απ όλα πρέπει να νιώσουν σημαντικά για τους άλλους γύρω τους. Ό,τι προσφέρουν ότι τα καταφέρνουν, ότι μπορούν να ξεχωρίσουν. Βρείτε λοιπόν σε τι είναι καλοί, τι τους αρέσει να κάνουν και στηρίξτε τους.Αφού εξασφαλίσετε ότι κάνουν κάτι που τους αρέσει πολύ και τα καταφέρνουν, το επόμενο βήμα είναι η συζήτηση.Δημιουργείστε το υπόβαθρο ώστε να μπορούν να σας εμπιστεύονται τα προβλήματά τους και σαν φίλοι οδηγήστε τους ν' ανακαλύπτουν διεξόδους κι εναλλακτικές λύσεις σ΄ αυτά. Επίσης, καλό θα είναι στη Β τάξη του Γυμνασίου να επισκεφτείτε μαζί με το παιδί ένα ειδικό για επαγγελματικό προσανατολισμό. Πρέπει να δουν τα μονπάτια που ανοίγονται μπροστά τους και να αποφασίσουν προς πια κατεύθυνση θα βαδίσουν.
Για να επανέλθω στα του σχολείου, αν δεν μπορείτε ν ανταποκριθείτε στις αυξημένες απαιτήσεις των μαθημάτων, πιθανότατα ν αναζητήσετε βοήθεια για μαθήματα στο σπίτι. Στη περίπτωση αυτή καλό θα ήταν να ψάξετε για κάποιον που έχει εμπειρία με δυσλεξικά παιδιά ή έχει κάνει μαθήματα ειδικής αγωγής. Αυτό που χρειάζεται είναι υπομονή, γνώση και διαθεση. Σημαντικό ρόλο επίσης παίζει η προσωπική σχέση και γι αυτό θα πρέπει ν' αναζητάτε την απόλυτη αποδοχή των παιδιών. 'Οσον αφορά την δική σας συμμετοχή, βοηθήστε τα με την οργάνωση του διαβάσματος,του προγράμματος και των πραγμάτων τους. Δίνοντας ιδέες και προτείνοντας πιθανές λύσεις , προσπαθήστε να συμμετάσχετε και όχι να επεμβαίνετε.
Μη υπερφορτώνετε το πρόγραμμά τους και προσπαθήστε να κρατάτε κάποια ισορροπία στο χρόνο και τις ασχολίες τους. Χωρίστε τις έτσι ώστε να υπάρχουν εναλλαγές και διαλείμματα αλλά και να αφήνουν την αίσθηση της ολοκλήρωσης σε ότι κάνουν. Να είστε ευέλικτοι και με την συζήτηση να επιλέγετε μαζί νέους τρόπους ή παραλλαγές αυτών που ήδη χρησιμοποιείτε ώστε να έχετε καλύτερη επικοινωνία αλλά και αποτελέσματα. Δώστε έμφαση στις γενικές εγκυκλοπαιδικές τους γνώσεις και επεκτείνετε τα μαθήματα σε βιωματικές εμπειρίες όπου αυτό είναι εφικτό. Προσπαθήστε να τους συσχετίζετε τα όσα μαθαίνουν με τα όσα ήδη ξέρουν και τις νέες πληροφορίες με αυτές που ήδη κατέχουν. Δώστε ευκαιρίες για οπτικοακουστική αλλά εμπειρική γνώση και ενημέρωση. Πειραματιστείτε αφήνοντας τα παιδιά να μελετούν παρέα με συμμαθητές τους αν το θέλουν, ή αφήστε τα να διαβάζουν και κοντά τους.
Οι γονείς έχουν ένα σημαντικό σύμμαχο στη προσπάθεια τους να βοηθήσουν τα παιδιά: τον δάσκαλο. Πώς μπορούν οι δάσκαλοι-καθηγητές να αντιληφθούν πως ένα παιδί είναι δυσλεξικό και τι πρέπει να κάνουν για να το βοηθήσουν; Συνήθως τα δυσλεξικά παιδιά τόσο στο δημοτικό αλλά και στο γυμνάσιο ή λύκειο παρουσιάζουν έντονα σημάδια διάσπασης της προσοχής. Επίσης έντονα είναι τα σημάδια της υπερκινητικότητας. Άλλα σημάδια είναι η έντονη αλλαγή συμπεριφοράς και συμμετοχής από μέρα σε μέρα, ώρα σε ώρα, ακόμη και από λεπτό σε λεπτό,ανυπαρξία τόνων στις εργασίες τους, σύγχυση αριστερου-δεξιού, δυσκολίες στις μαθητικές πράξεις και στην εκμάθηση του πίνακα πολλαπλασιασμού.
Τι μπορούν να κάνουν οι εκπαιδευτικοί για να βοηθήσουν τους μαθητές τους; Ας δούμε μερικούς τρόπους...
- Μπορείτε να βάλετε τα παιδιά στα μπροστινά θρανία ώστε να μπορείτε να ελέγχετε πιο εύκολα και να τα απομακρύνετε από τα παράθυρα ώστε να μη μπορεί να διασπαστεί η προσοχή τους.
- Ενθαρρύνετε την ανταλλαγή τηλεφώνων με συμμαθητές ώστε να μπορούν να αναζητήσουν εργασίες και μαθήματα που δεν έχουν σημειώσει ευκρινώς.
. -Κατά την παράδοση κρατάτε καθαρή και σταθερή ομιλία, χρωματίστε τη με ένταση, ζωντανέψτε την με κίνηση, φορτίστε τη με συναίσθημα. Αναζητείστε τη ζωηράδα στο βλέμμα τους, σημάδι ότι τους έχετε "κατακτήσει". Αναζητάτε τη συμμετοχή τους, αγγίξτε τους με το βλέμμα ή με μια κίνηση χωρίς όμως να διακόπτετε τη ροή του λόγου σας.
- Συνδέστε την παράδοση με σχεδιαγράμματα πάνω στον πίνακα στα οποία θα επανέρχεστε συχνά. Ζητείστε τους να επαναλάβουν με δικά τους λόγια, (αναζητάτε την ουσία και την κατανόηση στα λόγια τους) ενώ εσείς δείχνετε τα επιμέρους σημεία πάνω στο σχεδιάγραμμα.
-Γράφετε καθαρά στον πίνακα με μεγάλα γράμματα και αρκετή απόσταση μεταξύ των γραμμών. Διαφορετικά χρώματα κιμωλίας ή και υπογράμμιση στις γραμμές μπορούν να βοηθήσουν. Αφήστε περισσότερο χρόνο το κείμενο στον πίνακα πριν το σβήσετε. Σιγουρευτείτε ότι έχουν μεταφέρει σωστά στα τετράδια τους τα όσα είναι γραμμένα στον πίνακα, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για εργασίες.