Γλυκίσματα: Τι απολάμβαναν να τρώνε οι Έλληνες στην αρχαιότητα;

2023-10-30 11:01

Γράφει: Μαίρη Κάντα

Τα γλυκίσματα συνοδεύουν πολλές από τις στιγμές της καθημερινότητας μας. Ένα κομμάτι κέικ σε μία δύσκολη μέρα θα βελτιώσει την διάθεσή μας. Ή να επιβραβεύσει την προσπάθεια μας για κάτι. Μαζί με ένα γλυκό γιορτάζουμε ευχάριστα γεγονότα στη ζωή μας, όπως είναι μία βάφτιση, ένας γάμος ή τα γενέθλια. Σήμερα, στο εμπόριο υπάρχει μία μεγάλη ποικιλία γλυκών για να επιλέξουμε αυτό που επιθυμούμε καλύτερα. Όμως, έχεις αναρωτηθεί ποτέ, τι γλυκίσματα έτρωγαν στην Αρχαία Ελλάδα; Αν θέλεις να μάθεις την απάντηση, συνέχισε την ανάγνωση του κειμένου.

Από πού γνωρίζουμε για τα γλυκίσματα των αρχαίων Ελλήνων;

Αρχικά, στην αρχαία Ελλάδα κάθε λιχουδιά και κάθε γλυκό φαγητό που καταναλωνόταν, ονομαζόταν «νωγάλευμα». Ο ποιητής και φιλόσοφος του 4^ου αιώνα π.Χ. Αρχέστρατος από τις Συρακούσες που πιστεύεται πως ήταν ο πατέρας της δυτικής γαστρονομίας, μέσα από το έργο του, μάς έδωσε πολλές πληροφορίες σχετικά με τις διατροφικές συνήθειες των αρχαίων Ελλήνων. Όπως πληροφορίες συλλέχθηκαν και διασώθηκαν και από το δεκαπεντάτομο έργο «Δειπνοσοφισταί» του Αλεξανδρινού γαστρονόμου, βιολόγου και ρήτορα Αθήναιου, αλλά και από έργα άλλων γνωστών ιστορικών.

Παστέλι: Ένα από τα γλυκίσματα της αρχαιότητας

Το παστέλι είναι ένα γλύκισμα που όλοι έχουμε φάει κάποια στιγμή στην ζωή μας. Είναι ένα υγιεινό, τονωτικό σνακ που φτιάχνεται από μέλι και σουσάμι: δύο συστατικά που υπήρχαν στην αρχαιότητα. Με αυτά, οι αρχαίοι Έλληνες προσπάθησαν να δημιουργήσουν διάφορα γλυκίσματα, ώστε να τα αξιοποιήσουν.

Έτσι, επινόησαν το παστέλι όπου στην Ομήρου Ιλιάδα εμφανίζεται με την ονομασία «ίντριον». Το κατανάλωναν οι αρχαίοι Έλληνες προκειμένου να αντέχουν τις κακουχίες του πολέμου. Το παστέλι έχει αναφερθεί και στα έργα του Ηρόδοτου αλλά και του Ηρόδοτου. Η πιο συνηθισμένη ονομασία του, εκείνα τα χρόνια, ήταν «σησαμίς». Αυτή η ονομασία υπήρξε μέχρι τα μέσα βυζαντινά χρόνια.

Από το έργο του Φαίδωνα Κουκουλέ, «Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός» επιβεβαιώνεται πως το παστέλι ήταν ένα γλύκισμα που δινόταν σε γάμους καθώς έχει συνδεθεί με την γονιμότητα. Μέχρι και σήμερα το παστέλι εκτός από τους γάμους, προσφέρεται σε αρραβώνες και σε βαπτίσεις στα νησιά του Αιγαίου αλλά και στην Μάνη.

Μουστόπιτα ή μουσταλευριά

Άλλο ένα γλύκισμα της αρχαιότητας είναι η «μουστόπιτα» ή αλλιώς «μουσταλευριά». Παρασκευάζεται από χυμό σταφυλιών (τον μούστο) και αλεύρι. Κατά την διάρκεια των βυζαντινών χρόνων ήταν περισσότερο γνωστή με την ονομασία «οινούτα». Οι αναφορές του μούστου είναι πολλές στα αρχαία κείμενα. Στις συνταγές του Απίκιου υπάρχει μια σάλτσα με βρασμένο χυμό σταφυλιών και σταφίδες και μαγειρεμένο χοιρινό κρέας σε μούστο με δαμάσκηνα. Η μουσταλευριά εξακολουθεί να παρασκευάζεται και στις μέρες μας, συνήθως το φθινόπωρο, τότε που παράγεται και ο μούστος.

Το «μελίμηλο»

Το «μελίμηλο» θα μπορούσε να θεωρηθεί ως πρόδρομος της «μαρμελάδας» που γνωρίζουμε σήμερα. Οι αρχαίοι Έλληνες έτρωγαν φρούτα και τα πιο αγαπημένα τους ήταν τα κυδώνια. Τα κατανάλωναν πολύ συχνά, μιας και ο καρπός τους θεωρούνταν σύμβολο της αγάπης και του έρωτα. Στον Μεσαίωνα στους γάμους τα δώριζαν στους καλεσμένους για να τους ευχαριστήσουν. Για να φτιάξουν το «μελίμηλο» έβραζαν αργά λιωμένη σάρκα κυδωνιού σε μέλι. Αργότερα, υιοθετήθηκε από τους Ρωμαίους και ο Καέλιο Απίκιο τον 4^ο αιώνα μ.Χ. έγραψε για πρώτη φορά την συνταγή αυτού του γλυκού στο «De re cullinaria».

«Κοπτοπλακούς» ή «γάστριν» : Το γλύκισμα που μοιάζει πολύ με το σημερινό μπακλαβά

Ο «κοπτοπλακούς» ή διαφορετικά «γάστριν» ήταν ένα πολύ διάσημο γλυκό στην αρχαιότητα και ιδιαίτερα στην Κρήτη την Μινωϊκή εποχή. Πιστεύεται πως ήταν ο πρόγονος του σημερινού μπακλαβά καθώς παρασκευάζεται με τα ίδια υλικά. Δηλαδή, οι αρχαίοι Έλληνες για να το φτιάξουν, χρησιμοποιούσαν στρώσεις ζύμης μαζί με αμύγδαλα, καρύδια και μέλι. 

Η συνταγή του συγκεκριμένου γλυκίσματος διασώθηκε από τον Χρύσιππο, έναν αρχαίο συγγραφέα γαστρονομίας. Οι Ρωμαίοι, στην συνέχεια, μετέφεραν την συνταγή στην Ρώμη και πρόσθεσαν το γλύκισμα στην διατροφή τους. Αργότερα, ο «κοπτοπλακούς» πέρασε στο Βυζάντιο και το γνώρισαν και οι Οθωμανοί κατακτητές. Σιγά-σιγά επικράτησε η τουρκική ονομασία «μπακλαβάς» για το γλυκό.

«Πλακούντας»: Ο πρόδρομος του cheesecake

Το γλυκό «πλακούντας» της αρχαίας Ελλάδος θεωρείται πως είναι ο πρόδρομος του cheesecake γιατί μοιάζει αρκετά με αυτό. Αναφορά αυτού του γλυκίσματος υπάρχει στα συγγράμματα γαστρονομίας του Αρχεστράτου. Και ο κωμικός ποιητής Αντιφάνης είχε αναφερθεί σε αυτό και στα συστατικά του, δηλαδή τη ζύμη, το μαλακό τυρί και το μέλι.

Οι αρχαίοι Έλληνες για να το φτιάξουν έλιωναν το τυρί σε σκεύος από ορείχαλκο και μετά το ανακάτευαν με βρεγμένο σιτάλευρο και με μέλι. Στην συνέχεια το ζέσταιναν στη φωτιά και το κατανάλωναν όταν κρύωνε. Λόγω του μελιού που είχε, συνήθως το έτρωγαν οι αθλητές των Ολυμπιακών Αγώνων λίγο πριν ξεκινήσουν τα αγωνίσματα προκειμένου να έχουν περισσότερη ενέργεια. Επιπλέον, πολύ συχνά σε ένα γάμο η νύφη προσέφερε τον «πλακούντα» στους φίλους του συζύγου της.

«Άμμιλος»: Η τούρτα γενεθλίων των Αρχαίων Ελλήνων

Ο εορτασμός των γενεθλίων δεν εφευρέθηκε πρόσφατα αλλά είναι κάτι που υπάρχει εδώ και πολλούς αιώνες. Πιο συγκεκριμένα, οι αρχαίοι Έλληνες ξεκίνησαν να γιορτάζουν την ολοκλήρωση ενός επιπλέον χρόνου ζωής. Για αυτή την γιορτή έφτιαχναν το γλύκισμα «άμμιλος» και το πήγαιναν στο ναό της Αρτέμιδος. Πάνω στο γλυκό τοποθετούσαν κεριά για να τιμήσουν την θεά του κυνηγιού, Άρτεμις. Τα κεριά συμβόλιζαν το φεγγάρι και τα αστέρια και τα άναβαν για να φαίνεται πως το γλυκό φεγγοβολάει όπως το φεγγάρι. Επίσης, έκαναν πρώτα μία ευχή και μετά τα έσβηναν γιατί θεωρούσαν πως ο καπνός θα μετέφερε την ευχή τους στον ουρανό.